Zmiany nastroju to normalna i powszechna sprawa. W taki właśnie sposób reagujemy na różne zdarzenia; pozytywne czy negatywne, sukcesy i straty, czyjeś zachowania i opinie. Kiedy więc zmiany te stają się problemem i zaczynają być zaburzeniem?
Przyglądając się swoim nastrojom niejedna osoba zauważy, że bywają dni, w których ma mnóstwo energii, a w inne jest zmęczona i brak jej chęci do działania. Takie zmiany uważamy za zjawisko naturalne, jeśli nie trwają zbyt długo, nie zaburzają codziennego funkcjonowania, nie towarzyszą im inne objawy fizyczne lub psychiczne i nie powodują istotnego cierpienia.
„Dwubiegunowość” to określenie, które pojawia się w kontekście zaburzeń psychicznych charakteryzujących się silnymi wahaniami nastroju. Wyróżniamy w jej przebiegu epizody depresyjne i epizody maniakalne. W tym wypadku zmiany nastroju, a także światopoglądu, zachowań, postaw, są nagłe i/lub drastyczne i powodują problemy w codziennym funkcjonowaniu; w pracy, relacjach z innymi. Prowadzą one również do autodestrukcyjnych prób radzenia sobie z problemami i przyczyniają się do podejmowania decyzji prowadzących do licznych negatywnych konsekwencji.
Spis treści
Od normy do zaburzenia – gdzie jestem na kontinuum?
Skąd wiadomo, że wahania nastroju są problemem? Kontinuum nasilenia wahań nastroju można zobrazować za pomocą powyższej skali. Za normę i tym samym początkowy punkt skali, uznajemy sytuację, gdy zmiany nastroju są przejściowe i związane z konkretnymi wydarzeniami. Kiedy sytuacja się zmienia, nastrój powraca do stanu neutralnego. Kolejny punkt skali to osoby niedoświadczające objawów depresji czy manii, tym samym nie spełniające kryterium zaburzeń, ale będące z natury zmienne.
Następny punkt to osoby doświadczające zmian nastroju w wyniku problemów natury fizycznej, czy napięcia psychicznego. Wahania nastroju mogą być wywołane przez takie czynniki jak; zespół napięcia przedmiesiączkowego, cukrzyca, alergia, stres (szczególnie ten chroniczny).
Kolejny punkt to zaburzenia nastroju, które można zdiagnozować. Oznacza to, że spełniają kryteria zawarte w DSM-5 (klasyfikacja chorób psychicznych). Dystymia to przewlekła, łagodna forma depresji. Cyklotymia to łagodna postać ChAD. Trwa całe życie i charakteryzują ja wzloty nastroju podobne do hipomanii (o której więcej za chwilę) i okresy obniżonego nastroju. Stany te wstępują naprzemiennie w trakcie trwania całego życia. Stan przypominający cyklotymię bywa też początkową fazą zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Zaburzenia depresyjne inaczej nieklasyfikowane rozpoznajemy, gdy osoba czuje smutek i doświadcza kilku objawów somatycznych dużej depresji, ale nie spełnia kryterium pięciu objawów koniecznych do jej zdiagnozowania. Zwykle bywa następstwem stresującego wydarzenia i trwa stosunkowo krótko, mijając zwykle bez konieczności podejmowania leczenia.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe typu I i II
Kolejne punkty skali dotyczą właśnie zaburzeń dwubiegunowych. Zaburzenie afektywne typu II to okresy dużej depresji i hipomanii. Czym jest duża depresja?
Czym jest mania i hipomania? Hipomania jest łagodniejszym stanem manii. Objawy są zwykle przeżywane w pełni świadomości zachodzących zmian, osoby nie podejmują wysoce ryzykownych działań pod wpływem nagłych myśli i pragnień. Manię zwykle rozpoznaje się, gdy objawy są tak silne, że powodują istotne problemy lub wymagają hospitalizacji.
Czy wahania nastroju to na pewno ChAD?
Kiedy emocjonalny rollercoaster staje się naszą codziennością powodów takiego stanu rzeczy może być wiele. Wahania nastroju, oprócz Chad, mogą być spowodowane również takimi czynnikami jak: choroba Huntingtona, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, udary, niedobory witamin, nadczynność/niedoczynność tarczycy, infekcje, zapalenie wątroby, mononukleoza, nowotwory. Na nastrój mogą też oddziaływać substancje psychoaktywne, czy przyjmowane leki np. przeciwnadciśnieniowe, sterydy anaboliczne, leki nasercowe, kortykosteroidy, leki zmniejszające przekrwienie i inne. Jeśli więc doświadczamy wahań nastroju możemy w pierwszej kolejności wykluczyć powyższe przyczyny m.in poprzez zbadanie stanu swojego zdrowia fizycznego.
Zmiany nastroju mogą pojawiać się również na gruncie osobowościowym. Naukowcy i praktycy dyskutują o wspólnych źródłach i podobieństwach pomiędzy zaburzeniami osobowości typu borderline (BPD) i ChAD. Widoczne jest wspólne neurobiologiczne podłoże i zaburzenia te często ze sobą współwystępują.
Jak przebiega proces leczenia?
Podstawą leczenia zaburzeń z intensywnymi zmianami nastroju są leki, które skutecznie opanowują wahania nastroju, lęki, drażliwość czy problemy ze snem. Psychoterapia natomiast dostarcza dodatkowych narzędzi do pracy z nastrojem i pomaga zrozumieć co się z nami dzieje, zauważać duże zmiany nastroju, zrezygnować z zachowań, które nasilają objawy, łagodzić objawy, gdy już wystąpią, zmieniając myśli, działania i okoliczności, czy odkrywać lepsze sposoby radzenia sobie w życiu. Dodatkowo terapeuta opracowuje z klientem zbiór zapasowych interwencji związanych z systematycznym przyjmowaniem leków, radzenia sobie ze stresem, czy zmianami pór roku, sytuacji, unikania niedoborów snu i innych elementów związanych ze sprzyjającym zdrowieniu stylem życia. Terapia poznawczo-behawioralna jest często wybierana przez osoby doświadczające wahań nastroju, a badania pokazują, że pod wpływem CBT następuje zmniejszenie częstości nawrotów choroby, zmniejszenie nasilenia objawów depresyjnych oraz nasilenia manii, a także występuje poprawa funkcjonowania psychospołecznego.
Gdzie zgłosić się po pomoc?
W przypadku zaniepokojenia swoim nastrojem swoje obawy warto skonsultować z jednym z następujących specjalistów:
- lekarz psychiatra,
- psycholog lub psychoterapeuta,
- lekarz rodzinny.
Jeśli specjalista potwierdzi, że opisane objawy mogą wskazywać na chorobę dwubiegunową niezbędna będzie wizyta u lekarza psychiatry w celu przeprowadzenia diagnozy i doboru odpowiedniego leczenia.
Literatura:
Basco M.R., Zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Jak opanować wahania nastroju?, WUJ, Kraków 2017.
Przyjmuje w środy, czwartki, piątki
