Czasami mamy wrażenie, że pewne sytuacje, problemy, których doświadczamy stale się powtarzają, czasami, że towarzyszą nam od „zawsze”. Tego typu trudności mogą manifestować się zwłaszcza w relacjach z innymi.
Może to przybrać formę:
- wchodzenia w związki, które z jakiegoś powodu są burzliwe i szybko się kończą
- trwania w relacjach z osobami, które mnie ranią
- chęci zmian w życiu zawodowym, choć trudno znaleźć pracę, która wydawałaby się odpowiednia
- trudności by zaufać innym, poczuciu gorszości
Takie zachowania i odczucia mogą świadczyć o tak zwanych schematach. Terapia schematów to podejście terapeutyczne wywodzące się z nurtu terapii poznawczo-behawioralnej.
To właśnie schematy znacząco wpływają na samoocenę oraz relacje z innymi ludźmi. Rozwijają się w dzieciństwie z powodu niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych. Jako dzieci mamy różnego rodzaju potrzeby, potrzebę by, było nam ciepło i abyśmy mieli co zjeść, jak również potrzeby emocjonalne.
Spis treści
Do emocjonalnych potrzeb człowieka zaliczamy:
- bezpieczne przywiązanie do innych (mogę zaufać najbliższym, mogę na nich polegać, pomogą mi gdy będę w potrzebie)
- autonomię, kompetencje, poczucie tożsamości (mogę samodzielnie decydować o sobie, podejmować własne decyzje, są rzeczy które potrafię, w których czuję się kompetentny, wiem kim jestem, jaka/jaki jestem)
- wolność wyrażania potrzeb i emocji (gdy czegoś potrzebuję mogę to powiedzieć, mam prawo czuć to co czuję i o tym mówić)
- spontaniczność (mogę swobodnie się zachowywać, być sobą)
- realistyczne granice i samokontrolę (są sytuacje w których nie otrzymam tego czego chcę, nie zawsze mogę robić na co tylko mam ochotę, ktoś może sobie nie życzyć tego co robię).
Czym są schematy?
Schemat to:
- ogólny wszechogarniający motyw lub wzorzec
- składający się ze wspomnień, emocji, przekonań oraz doznań cielesnych
- dotyczący jednostki oraz jej relacji z innymi
- wykształcony w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania
- rozwijany przez całe życie
- w znacznym stopniu dysfunkcyjny
Schematy emocjonalne rozwijają się w dzieciństwie na skutek niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych.
Są to więc głęboko zakorzenione:
- wzorce myślenia,
- wspomnienia,
- emocje,
które sprawiają, że ludzie stosują różne strategie radzenia sobie z nimi, najczęściej jednak powodują one cierpienie i pogorszenie relacji z ludźmi.
W jaki sposób działają schematy?
Schematy można by porównać do niezagojonych ran, które towarzyszą nam przez życie. W niektórych sytuacjach, najczęściej trudnych i stresujących, uaktywniają się jak po przyciśnięciu guzika. Ich natura jest przede wszystkim bardzo emocjonalna. Schemat będzie jak magnez, który przyciąga pewne informacje pasujące do schematu (np: „Ludzie mnie odrzucają”) a odrzucał inne, niepasujące (np. „Nie wszyscy ludzie mnie odrzucają, są tacy, którzy tego nie zrobili”). Można więc powiedzieć, że schematy sprawiają, że tracimy obiektywizm. W sytuacji trudnej, nowej przypominają nam się przeszłe, bolesne doświadczenia, które sprawiają, że patrzymy na nową sytuację przez pryzmat tego schematu i boli to dwa razy mocniej, działamy wtedy „jak z automatu”. Schematy mają to do siebie, że nie są aktywne cały czas, uaktywniają się w sytuacjach trudnych i podobnych do tych z przeszłości (dzieciństwa).
Psychoterapia, na czym polega?
W terapii schematu praca terapeutyczna polega przede wszystkim na nawiązaniu
bliskiej, bezpiecznej relacji, rozpoznaniu własnych schematów emocjonalnych i długoterminowej wspólnej pracy nad tym, by starać się osłabić schemat. Podobnie jak w terapii poznawczo-behawioralnej celem jest uelastycznienie sposobów zachowania oraz patrzenia na różne sprawy. Schematy mają to do siebie, że w sposób sztywny i
nterpretują wydarzenia. Często w niekorzystny dla nas sposób. Ponadto terapeuta za pomocą swojego wsparcia może pomóc w rozwinięciu nowych umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Bibliografia:
Załączniki psychoedukacyjne pochodzą ze strony psychologytools.com
Beck JS, Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków:
Arnoud Arntz, Gitta Jacob, Terapia schematów w praktyce: praca z trybami schematów, Sopot 2016Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2005.
Young JE, Klosko JS,Weishaar ME. Schema therapy: practitioner’s guide. New York: The Guilford Press; 2003.
Matthew McKay i inni., Relacje na huśtawce: jak uwolnić się od negatywnych wzorców zachowań?, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2018
Rafaeli E. Bernstein D. P. Young J. (2011). Psychoterapia skoncentrowana na schematach. Wydawnictwo Zielone Drzewo. Instytut Psychologii Zdrowia PTP. Warszawa
