Pomoc psychologiczna online zyskała w ostatnich latach dużą popularność. Brak konieczności dojazdu do gabinetu to spore udogodnienie jednak u wielu osób internetowy kontakt ze specjalistą budzi wątpliwości.
Poszukując informacji na temat skuteczności pomocy psychologicznej online znajdziemy w Internecie dość jednoznaczny przekaz – terapia online jest tak samo skuteczna co terapia w gabinecie. Niestety nie zawsze jest to prawda.
Za to zamieszanie odpowiada m.in. fakt, że słowo terapia jest bardzo szerokim pojęciem.
Dla porównania: czy równie łatwo byłoby odpowiedzieć „tak” lub „nie” na poniższe pytania:
– czy lekarz online jest skuteczny?
– czy nauka online jest skuteczna?
– czy trening fitness online jest skuteczny?
– czy terapia online jest skuteczna?
Jest oczywiście wiele różnic miedzy tymi usługami. Psychoterapeuci nie wykonują np. badań fizykalnych, a nieodłącznym elementem psychoterapii jest subiektywne poczucie więzi między klientem i terapeutą. Często obawy o skuteczność terapii dotyczą właśnie obaw o zbudowanie bliskiej relacji za pośrednictwem komputera, relacji, w której czujemy się swobodnie, możemy wyrażać swoje uczucia i czuć się zrozumianym.
W nauce pytanie o skuteczność terapii (paradoksalnie?) nie jest pytaniem o to jak klienci czują się w czasie spotkań, ale o to czy po skończonej terapii ich problemy i objawy ustąpiły.
Z badań nad każdym rodzajem psychoterapii wiemy, że jakość relacji terapeuta-pacjent jest bardzo istotna dla powodzenia leczenia. Z badań nad skutecznością psychoterapii online wiemy natomiast czy dla konkretnych problemów psychicznych dany rodzaj leczenia jest skuteczny. Oraz czy jest tak samo skuteczny co terapia stacjonarna. To kluczowa sprawa, znów odnosząc się do porównań, nie szukamy odpowiedzi na pytanie czy medycyna jest skuteczna, ale np. możemy szukać odpowiedzi czy istnieje skuteczny lek na Covid-19.
Z perspektywy danych naukowych nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie czy terapia online jest skuteczna, ponieważ jest ono zbyt ogólne. Możemy natomiast odpowiedzieć na pytania w jakich przypadkach terapia online jest skuteczna i jaka terapia jest skuteczna. Po pierwsze określamy więc problem np. depresja, bezsenność czy nerwica natręctw, a po drugie jaka metoda leczenia przyniosła pożądany efekt.
Dopiero wiedząc, że badano grupę osób cierpiących na depresję z którą przeprowadzono konkretny program leczenia, np. terapię poznawczo-behawioralną zyskujemy odpowiedź na pytanie o skuteczność.
Istnieje wiele badań, które potwierdzają skuteczność terapii online, jednak większość z nich dotyczy konkretnych problemów czy zaburzeń i konkretnych metod leczenia (od różnych nurtów terapeutycznych takich jak psychoanaliza, po wiele innych oddziaływań takich jak farmakoterapia, suplementy diety czy aktywność fizyczna itd.).
Jako terapeuci poznawczo-behawioralni śledzimy na bieżąco skuteczność stosowanej przez nas metody terapeutycznej. Badania naukowe wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna m.in. depresji, zaburzeń lękowych, zespołu stresu pourazowego (PTSD), bezsenności jest równie skuteczna online co terapia stacjonarna.
Z przykładem metaanalizy czyli nie pojedynczego badania, ale całej grupy badań można się zapoznać m.in. tutaj:
Wykaz skuteczności konkretnych terapii dla konkretnych zaburzeń prezentuje tabela na stronie 7, można zauważyć, że terapia poznawczo-behawioralna (czyli CBT od cognitive-behavioral therapy) jest też najpopularniejszą metodą używaną w badaniach nad leczeniem rozmaitych problemów psychicznych. Jednak wyciągnięcie wniosku z takich badań, że terapia online jest skuteczna można by porównać do równie ogólnego stwierdzenia, że „lekarstwa są skuteczne”.
Co jednak z osobami, które nie spełniają kryteriów żadnego zaburzenia, ale towarzyszą im różne trudności, z którymi chcieliby sobie lepiej radzić?
Ponieważ zakres problemów emocjonalnych, psychicznych jest ogromny nie dysponujemy rzetelną odpowiedzią na każde pytanie o skuteczność pomocy psychologicznej online. Możemy stawiać hipotezę, że np. osoba, która boryka się z niskim poczuciem własnej wartości i perfekcjonizmem, ale nie spełnia kryteriów depresji również będzie w stanie skorzystać z terapii online tak samo jak z tej w gabinecie. Specjalista pracujący metodą poznawczo-behawioralną stosuje techniki, które pomagają osobie z niskim poczuciem własnej wartości spojrzeć na siebie z dystansu i budować samoakceptację. Z podobną intencją jednak nieco w inny sposób będzie pracować większość psychologów i psychoterapeutów. Jednak jeśli pytanie dotyczy skuteczności, to trzeba uczciwie przyznać, że nie na wszystko jeszcze mamy odpowiedź.
Podsumowując, na efekty psychoterapii online wpływa wiele czynników. Do najistotniejszych należy relacja klienta z terapeutą, motywacja klienta, kwalifikacje terapeuty, a także skuteczność danej metody terapeutycznej w leczeniu danego problemu.
Samo słowo terapia jest bardzo ogólne, co rodzi sporo nieporozumień w dziedzinie opieki zdrowotnej i utrudnia zachowanie przejrzystości dla klientów. Badania naukowe skupiają się na ocenie skuteczności leczenia wybranych problemów takich jak depresja wybranymi metodami terapeutycznymi.
Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej online jest taka sama jak skuteczność terapii w gabinecie w odniesieniu do wielu problemów zdrowia psychicznego, w tym tych najpowszechniejszych czyli depresji i zaburzeń lękowych.
Stwierdzenie, że skoro terapia poznawczo-behawioralna online jest skuteczna np. w leczeniu PTSD to każda psychoterapia online jest skuteczna jest błędne. To że jedna metoda leczenia okazała się skuteczna, nie jest równoznaczne z tym, że każda forma pomocy psychologicznej i psychoterapii online jest skuteczna.
Nie wiemy czy osoby, które nie lubią rozmów przez Internet nie będą mogły skorzystać ze spotkań terapeutycznych. Jest prawdopodobne, że w ogóle nie ma to znaczenia, choć oczywiście intuicja podpowiada inaczej, to w badaniach przydział do grupy terapeutycznej online lub w gabinecie musi być losowy.
Jednocześnie naturalne jest, że ktoś kto poszukuje wsparcia drugiego człowieka może potrzebować komfortu rozmowy w gabinecie i rzeczywistego kontaktu twarzą w twarz. Jeśli czujemy, że spotkania z psychologiem online po prostu nie są dla nas i możemy wybrać terapię na żywo to warto pamiętać, że zawsze możemy pójść za głosem swoich potrzeb. Dla niezdecydowanych rozwiązaniem może okazać się eksperyment. Jeśli ktoś nie wie czy pomoc psychologiczna online jest dla niego dobrym rozwiązaniem, może umówić jedną wizytę by sprawdzić jak się czuje na takim spotkaniu i czy spełnia ono oczekiwania.
